PHẢN BIỆN VÀ THỰC THI

Trong đời sống xã hội, sự phát triển bền vững luôn cần hai yếu tố song hành: phản biện và thực thi. Phản biện giúp tìm ra cái đúng, cái sai; còn thực thi biến tư tưởng và chính sách thành hiện thực. Nếu thiếu một trong hai, xã hội sẽ hoặc chìm trong lý thuyết viển vông, hoặc rơi vào máy móc cứng nhắc, thiếu sáng tạo. 

AI LẤY MẤT VIỆC LÀM!?

1. Khi trí tuệ nhân tạo bước vào đời sống.

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn xa lạ. Từ việc soạn email, chăm sóc khách hàng, đến việc đọc phim chụp X-quang hay tư vấn pháp lý, AI đang thay con người trong nhiều lĩnh vực. Câu hỏi nóng bỏng được đặt ra: Liệu AI có lấy mất việc làm khi ngay cả những nghề nghiệp trí óc cũng đứng trước nguy cơ biến mất?

CÂN NHẮC ĐƯA AI VÀO GIÁO DỤC TỪ LỚP 1: BÀI HỌC TỪ LỜI PHẬT DẠY

Ngày 18/9/2025, PGS.TS Mạc Văn Trang đã gửi thư ngỏ đến Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Phạm Minh Chính, bày tỏ sự lo ngại trước chỉ đạo “đưa AI vào giảng dạy cho học sinh trong các trường phổ thông ngay từ lớp 1”. (Nguồn: Báo Thanh Niên, 16.9.2025). Đây là một vấn đề lớn, cần được nhìn nhận thận trọng, không chỉ từ góc độ công nghệ mà còn từ tâm lý giáo dục và triết lý nhân sinh. 

AI VÀ PHẬT GIÁO

Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày nay có thể thay con người tính toán, phân tích, và dự đoán. Nhưng theo Phật giáo, đó chưa phải là trí tuệ thật sự. Đức Phật dạy: “Các pháp do duyên sinh, Như Lai nói là duyên sinh, cũng tức là vô ngã.” (Tương Ưng Bộ Kinh, II.25). Như vậy, AI chỉ là pháp duyên sinh, không có tự tánh, không có giác ngộ.

SÁU MƯƠI TUYÊN BỐ TỔNG QUÁT SỰ THẬT VỀ VŨ TRỤ - TƯ DUY HẬU HIỆN ĐẠI[*]

Lời mở đầu

Từ ngàn xưa, con người luôn đặt câu hỏi: Vũ Trụ từ đâu mà có? Ý thức và sự sống xuất hiện thế nào? Có gì tồn tại trước khi vạn vật hiện hữu?. Khoa học hiện đại với thuyết Big Bang hay vật lý lượng tử đã đưa ra nhiều giả thuyết, nhưng vẫn còn để lại khoảng trống về ý nghĩa và nguồn gốc tối hậu.

Bộ 60 Tuyên bố tổng quát sự thật về Vũ Trụ do Pháp Không Chân Như đề xuất, xuất hiện như một cách tiếp cận độc đáo. Nó không đi theo con đường tôn giáo thần khải, cũng không chỉ dựa trên lý thuyết khoa học, mà đưa ra một hệ thống triết lý bao quát. Trọng tâm là: Vũ Trụ khởi sinh từ Hư vô, và toàn bộ hiện hữu đều phát xuất từ hai nhóm cội gốc: Tánh Linh và hạt vật chất cội gốc.

Bài viết này không nhằm chứng minh đúng - sai tuyệt đối, mà để giải thích, hệ thống hóa và bình luận 60 Tuyên bố ấy. Qua đó, ta có thể nhìn rõ một mô hình Vũ Trụ quan dung hòa giữa vật chất và tinh thần, giữa hiện tượng và bản thể, mở ra nhiều suy gẫm cho triết học, khoa học và cả đời sống tâm linh.

CÕI TỊNH ĐỘ TRONG ĐẠI THỪA VÀ NIẾT-BÀN TRONG NIKĀYA

1. Mở 

Phật giáo có nhiều cách diễn đạt về cứu cánh giải thoát. Kinh Nikāya gọi đó là Niết-bàn, còn Kinh điển Đại thừa mô tả các cõi Tịnh độ. Tuy khác biệt, cả hai đều hướng đến mục tiêu chung: giải thoát khổ đau. 

2. Niết-bàn trong Nikāya. 

Niết-bàn không phải là một cảnh giới bên ngoài, mà là trạng thái tâm đoạn tận tham – sân – si. Đây là pháp vô vi, vượt ngoài sinh tử, chỉ được chứng nghiệm qua thực hành Giới – Định – Tuệ. Phật dạy: “Đây là Thánh đế về sự đoạn tận khổ đau: chính là sự ly tham, từ bỏ, giải thoát khỏi tham ái.” (Tương Ưng Bộ, SN 56.11). Như vậy, Niết-bàn là cứu cánh nội tâm, đạt được ngay trong đời này khi phiền não chấm dứt. 

NGŨ MINH TRONG PHẬT HỌC VÀ ỨNG DỤNG HIỆN NAY

Trong giáo lý Phật giáo, trí tuệ luôn giữ vị trí trung tâm. Không chỉ dừng ở sự giác ngộ tâm linh, các bậc hiền trí còn nhấn mạnh việc mở rộng hiểu biết để lợi mình, lợi người. Hệ thống Ngũ minh – gồm Nội minh, Nhân minh, Thanh minh, Y phương minh và Công xảo minh – là năm lĩnh vực tri thức giúp hành giả phát triển toàn diện. Dù trong kinh tạng Nikāya không trực tiếp đề cập khái niệm này, nhưng những yếu tố của Ngũ minh rải rác đã được nhắc đến, và về sau được Đại thừa, luận sư hệ thống hóa.