CHỢ ÂM DƯƠNG

Chợ Âm Dương (còn gọi là chợ Âm Phủ) là một chợ đặc biệt theo quan niệm của người Việt xưa, là nơi người chết và người sống có thể gặp nhau. Ông Nguyễn Thanh Tụy, 74 tuổi, Trưởng ban Nghiên cứu lịch sử làng Ó cho biết, phiên chợ này được bắt đầu từ những năm 40 sau Công nguyên. Khi đó, trong vùng diễn ra cuộc chiến ác liệt của quân Hai Bà Trưng chống quân Hán.

Chợ họp ở địa phận làng Ó nay là làng Xuân Ô, xã Võ Cường, thành phố Bắc Ninh. Tương truyền ngày xưa đó là bãi chiến trận và đã có rất nhiều người chết trong các cuộc giao tranh. Là chợ đặc biệt nên chợ Âm Dương chỉ họp duy nhất mỗi năm một lần vào đêm mùng 4 rạng mùng 5 Tết Nguyên Đán (tức mùng 4, mùng 5 tháng Giêng âm Lịch). Dần dà, chợ Âm dương được hình thành. Từ đó tới nay, trong suốt chiều dài lịch sử, chợ Âm dương đã đi vào truyền thuyết, đi vào hội họa, văn học và điện ảnh, tuy nhiên đã bị quên lãng trong những năm gần đây.

Theo quan niệm của mọi người dân trong vùng, thì chợ họp là cơ hội hiếm có cho người chết và người sống được gặp nhau. Chợ bắt đầu họp vào lúc "lên đèn" trên một bãi đất trống, tại gốc cây đa cổ thụ, cạnh bãi tha ma của làng, bên một ngôi miếu có tiếng linh thiêng trong vùng. Đây là chợ mà không có lều quán, không sử dụng đèn nến để thắp sáng. Nhiều người đi chợ thường mang theo một con gà đen được chăm sóc cẩn thận trước đó để làm vật tế thần. Tuy không có lều quán nhưng trong chợ cũng có nhiều hàng mã, hương, nến, cau, trầu...

Nơi họp chợ 

Chợ không phải là nơi mua may bán rủi như nhiều chợ nơi khác. Trong chợ người mua không ai mặc cả, người bán không đếm lại tiền người mua trả. Trong bóng đêm chỉ thấy bóng người đi lại và tiếng thì thào to nhỏ. Người ta hầu như không quan tâm nhiều đến việc "mua may bán rủi" như ở một số chợ khác. Chợ họp là dịp để người cõi trần gặp người cõi âm. Ở đầu chợ, người ta đặt một chậu nước để thử tiền âm hay tiền dương. Sáng hôm sau, có người xem trong túi đựng tiền của mình chỉ toàn là vỏ hến, lá dong... thậm chí có cả mẫu yếm sồi.

Phiên chợ Âm Dương 

Những ai đi chợ đều vui vẻ, thoải mái, họ quan niệm rằng đó là dịp làm phúc, làm điều thiện với người đã chết. Cuộc sống tâm linh của họ sẽ thanh thản hơn. Chợ tan khi còn đêm. Sau khi tan chợ, những người đi chợ lại mời nhau uống nước, ăn trầu và hát quan họ Bắc Ninh.

Đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian rất đặc trưng của vùng Kinh Bắc. Người ta quan niệm rằng: có như vậy thì việc làm ăn hay mùa vụ năm đó mới được thuận lợi.

Hiện tại, kịch bản tổ chức phiên chợ huyền thoại này đang được xây dựng. Theo những ý tưởng chính được đưa ra, các sân khấu phiên chợ sẽ được dựng tự nhiên cạnh gốc đa, sân đình... với cách thức biểu diễn hoặc thực hành nghi thức đúng theo lối cổ để có thể phục hồi lại không gian diễn xướng truyền thống của người Việt. Hy vọng hoạt động mang tính tâm linh nói trên không bị biến dạng sang màu sắc mê tín dị đoan. 

TTđTD (tổng hợp)

Ảnh: Internet